Αποψη: Ευρώπη. Ενας φάρος που σβήνει;
Του κ. Φιόντορ Λουκιάνοφ, αρχισυντάκτη του περιοδικού «Η Ρωσία στην παγκόσμια πολιτική: Τις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τις αποκάλεσαν πολιτικό σεισμό. Μπορεί να φαίνεται υπερβολή, αλλά τα αποτελέσματα είναι σαφής ένδειξη των διαθέσεων που υπάρχουν.
Μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, η Ευρώπη γνώρισε μια πρωτοφανή ανάπτυξη. Το αποκορύφωμα ήταν στο τέλος του 20ου – αρχή 21ου αιώνα, τότε που η Γηραιά ήπειρος ένιωθε πως έχει τις δυνάμεις για να πετύχει ταυτόχρονα δυο μεγάλους στόχους: 1.Με την ενοποίησή της, μέσω της νομισματικής και πολιτικής ένωσης, ουσιαστικά των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης. 2. Με τη διεύρυνση της ΕΕ, η οποία πρέπει να εξαπλωθεί σε όλο τον πρώην κουμμουνιστικό κόσμο, με εξαίρεση τη Ρωσία.
Θεωρούταν αυτονόητο ότι η ΕΕ θα γίνει ανεξάρτητο κέντρο παγκόσμιας οικονομικής και πολιτικής επιρροής, ίση με γίγαντες όπως οι ΗΠΑ και η Κίνα. Ιδεολογική βάση για αυτό το άλμα ήταν η αντίληψη σχετικά με την ηθική και ιστορική ορθότητα της ένωσης, την εθελούσια εκχώρηση κυριαρχικών δικαιωμάτων, την παραίτηση από τον εθνικισμό και τον ανταγωνισμό, ένας νέος τύπος διακρατικών σχέσεων χωρίς παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος…
Η Συνθήκη της Λισσαβόνας, που τυπικά εξέφραζε τους επιθυμητούς στόχους, και παράλληλα παραχωρούσε διευρυμένες εξουσίες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, δεν έκλεισε καν πέντε χρόνια. Κι’ όμως, την ίδια στιγμή, η Ευρώπη περνά με ισχυρές αναταράξεις την οικονομική κρίση, παντού ξεφυτρώνουν εθνικιστικές, υπερσυντηρητικές και ευρωσκεπτικιστικές διαθέσεις. Πολύ περισσότερο, δεν μπορεί να γίνει λόγος για ηγετικό ρόλο στην παγκόσμια σκηνή. Οι προσπάθειες να παίξει αυτό το ρόλο έστω στις γειτονικές περιοχές της Ανατολικής Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής τελειώνουν μέσα σε συνθήκες σύγχυσης. Αρκεί να παρατηρήσει κανείς το ρόλο της ΕΕ στην υποδαύλιση της ουκρανικής κρίσης. Το βασικότερο είναι πως ποτέ η Ευρώπη δεν ήταν τόσο διασπασμένη ψυχικά, γεγονός που απέδειξαν και οι εκλογές.
Οι ελίτ και οι λαοί
Η Γηραιά ήπειρος δεν κατάφερε να συμβιβάσει τις φιλοδοξίες της άρχουσας τάξης, κοσμοπολίτικης και υπερεθνικής πλέον, με τις επιδιώξεις των ψηφοφόρων της. Ο απλός πολίτης δεν είχε ποτέ καθοριστικό λόγο στη λήψη αποφάσεων μέσα στην ΕΕ (η ενοποίηση ήταν ένα ξεκίνημα καθαρά σε επίπεδο ελίτ). Ωστόσο, από πριν του είχαν τάξει του είχαν πολλά οφέλη και κέρδη. Σήμερα όλο το ευρωπαϊκό «οικοδόμημα» έγινε τόσο πολύπλοκο και δυσκίνητο, που οι απλές εξηγήσεις για τη χρησιμότητά του τελείωσαν. Από την άλλη, ήδη εκφράζονται επιχειρήματα σχετικά με τη ζημιά. Γεγονός που εμφύσησε νέα πνοή και ζωή στα λαϊκιστικά κόμματα κάθε είδους, είτε αριστερά, είτε δεξιά.
Όταν, λοιπόν, δεν είναι σαφές τι είδους γραφειοκρατικό τέρας είναι αυτό που μεγαλώνει στις Βρυξέλλες, είναι λογικό να μεγαλώνει η επιθυμία για επιστροφή στα πάτρια εδάφη. Ακριβώς, εξαιτίας αυτού του λόγου, προκαλείται η ενίσχυση του αισθήματος περί ανεξαρτησίας, το σύνθημα «δώστε μας πίσω το κράτος μας», κ.ο.κ.. Η κρίση της ενιαίας Ευρώπης είναι η έκφανση της κρίσης του μοντέλου της παγκοσμιοποίησης συνολικά.
Μια βασανιστική … φάρσα
Η Ρωσία διαθέτει αντιφατική εμπειρία από τη συνεργασία με την ΕΕ, από την εποχή που οι φιλοδοξίες της δεύτερης βρέθηκαν στο απόγειο. Στην αρχή του 21ου αιώνα πολλοί ήλπιζαν ότι η ενοποιούμενη Ευρώπη θα καταστεί ξεχωριστό κέντρο, που θα είναι ανεξάρτητο από τις ΗΠΑ και έτσι, θα δημιουργήσει μιας νέα ισορροπία δυνάμεων στην παγκόσμια σκηνή. Αυτό δεν συνέβη. Είκοσι χρόνια πριν, το πολιτικό βάρος μεμονωμένων χωρών της Γηραιάς ηπείρου, όπως η Γαλλία, Γερμανία, Βρετανία, Ιταλία, ήταν μεγαλύτερο από ότι όλης μαζί της ενωμένης Ευρώπης σήμερα.
Επομένως, το να βασιστείς σε αυτή, σαν σε έναν ισχυρό παίκτη δεν γίνεται. Αλλά και το να διαπραγματευτείς μαζί της με βάση το ρεαλισμό είναι αδύνατο, δεδομένου ότι η ΕΕ υπερεκτιμά τον εαυτό της. Η ίδια, ειδικότερα, βλέπει τον εαυτό της ως την κορυφή του κόσμου, ως τον παγκόσμιο θεματοφύλακα του δικαίου και της ηθικής. Αρα, κατά την άποψή της, όλες οι υπόλοιπες χώρες πρέπει να στοιχίζονται πίσω από τους κανόνες που η ίδια έχει καθιερώσει. Κι’ όμως, η Ευρώπη δεν είναι ικανή ούτε καν να επιτύχει την εσωτερική ενότητά της. Γεγονός που μετατρέπει τις σχέσεις με τους εταίρους σε μια βασανιστική φάρσα.
Το Εθνικό και το Παγκόσμιο
Η «επανεθνικοποίηση» της πολιτικής, απόδειξη της οποίας αποτελούν τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών, ενθάρρυναν πολλούς στη Ρωσία. Ο Παλαιός κόσμος θα επιστρέψει στις «παλιές καλές αρχές», και το εκκρεμές που έφυγε μακριά προς την πλευρά του «φιλελεύθερου δογματισμού», θα πάει σε έναν πιο συντηρητικό ρυθμό. Δυστυχώς, η νέα φάση δεν θα είναι κατ’ ανάγκη πιο εποικοδομητική.
Τα αντισυστημικά κόμματα είναι ετερόκλητα. Από τα πιο πολλά απουσιάζει ένα θετικό πρόγραμμα. Στην πράξη, στην εξουσία θα παραμείνουν έτσι κι αλλιώς τα κόμματα των κυρίαρχων –έως τώρα- τάσεων, τα οποία ακολουθούν μια τυποποιημένη πολιτική. Εξάλλου, οι διαφορές μεταξύ της μετριοπαθούς Αριστεράς και μετριοπαθούς Δεξιάς είναι σχεδόν ανύπαρκτες. Αυτή τη φορά όμως, θα βρεθούν υπό την πίεση των ακροαριστερών και ακροδεξιών.
Η εσωτερική ανισορροπία της Ευρώπης θα επηρεάσει την αποτελεσματικότητά της και η απουσία του επιθυμητού αποτελέσματος θα αναγκάσει τις άρχουσες τάξεις να αναζητήσουν έναν συμβολικό συμβιβασμό. Αδέξιες θα είναι οι προσπάθειες να επεκταθεί αυτό το ευρωπαϊκό μοντέλο σε χώρες, οι οποίες είναι εντελώς ανέτοιμες για κάτι τέτοιο, όπως για παράδειγμα η Ουκρανία.
Η Ρωσία μπροστά στην αδύναμη Ευρώπη
Η ευρωπαϊκή πρόκληση για τη Ρωσία σήμερα δεν είναι η ισχύς και το σθένος της Γηραιάς ηπείρου, από τα οποία θα έπρεπε να αμυνθεί. Αντίθετα, είναι η αδυναμία της Ευρώπης. Ένα κομμάτι της μάλιστα, ευχαρίστως θα περνούσε και πάλι υπό την «γνώριμη» κηδεμονία των ΗΠΑ, προσποιούμενο ότι η Ρωσία ενδυναμώνει και ξαναγίνεται Σοβιετική Ένωση, και, άρα, είναι αναγκαία η συσπείρωση απέναντι στον κοινό εχθρό. Κάτι τέτοιο, βέβαια, δεν θα γίνει, αλλά θα χαθεί πολύτιμος χρόνος για όλους, έως ότου ξεπεραστούν τέτοιου είδους, καταστάσεις, απόψεις, και σύνδρομα.
Ακριβώς τώρα, λοιπόν, σε αυτές τις συνθήκες, είναι που χρειαζόμαστε την Ευρώπη. Σε αυτή τη φάση της αναγκαίας στροφής προς την Ασία, η Ρωσία, μια χώρα με ευρωπαϊκό πολιτισμό και παραδόσεις, έχει ανάγκη από έναν αξιόπιστο φάρο στο «λιμάνι της», προκειμένου να μην χάσει τον προσανατολισμό. Το φως όμως, τρεμοπαίζει και είναι έτοιμο να σβήσει μέσα στην ομίχλη.
Πηγή: Η σύγχρονη Ρωσία.
