Γονικές άδειες – Τι δικαιούνται σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα – Οδηγός «Nez»
Οι γονικές άδειες αποτελούν έναν θεσμό που αναπτύχθηκε αρχικά με σκοπό τη διευκόλυνση της ανατροφής του παιδιού από την εργαζόμενη μητέρα χωρίς να παρεμποδίζεται η επαγγελματικής της εξέλιξη. Στη συνέχεια επιδιώχθηκε να αξιοποιείται και από τον πατέρα στο πλαίσιο των πολιτικών για την ισότητα των φύλων.
Στην Ελλάδα, προ Μνημονίων, σύμφωνα και με την τελευταία έκθεση του ΙΝΕ – ΓΣΕΕ, παρατηρείται μία «τυπική θεσμική γενναιοδωρία» αναφορικά με τις γονικές άδειες αφού αυτές καλύπτουν σημαντική ποικιλία εκδοχών. Η γονική άδεια άρχισε να χορηγείται για πρώτη φορά το 1984 (Ν. 1483/1984) σε επιχειρήσεις ή υπηρεσίες του ιδιωτικού τομέα με τουλάχιστον 100 εργαζόμενους και αργότερα το 1988 επεκτάθηκε στις δημόσιες υπηρεσίες με το Π.Δ. 193/1988. Το 1993, η γονική άδεια επεκτάθηκε σε επιχειρήσεις ή υπηρεσίες του ιδιωτικού τομέα και σε δημόσιες επιχειρήσεις και τράπεζες με τουλάχιστον 50 εργαζόμενους.
Σήμερα η γονική άδεια –εξακολουθεί να- χορηγείται σε όλους τους γονείς με σειρά προτεραιότητας, χωρίς δηλαδή το όριο που καθόριζαν τόσο ο Ν.1483/84, όσο και η Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. της 9/6/93 (8% του συνόλου των απασχολουμένων στην επιχείρηση). Το «Nez,gr» με την αγωγή των στοιχείων του Ινστιτούτου της ΓΣΕΕ και της Κέντρου Ενημέρωσης και Πληροφόρησης Εργαζομένων και Ανέργων (ΚΕΠΕΑ) παρέχει έναν απαραίτητο «μίνι» – οδηγό με το σύνολο των γονικών αδειών, τις προϋποθέσεις λήψεως τους από τους εργαζομένους/-ες και τη χρονική διάρκεια της κάθε μιας ξεχωριστά.
Η άδεια μητρότητας
Μία άλλη άδεια που συνδέεται με τα παιδιά είναι η άδεια μητρότητας. Πρόκειται για την αρχαιότερη γονική άδεια η οποία έχει υποχρεωτικό χαρακτήρα και παρέχεται στις γυναίκες που απασχολούνται σε οποιοδήποτε εργοδότη με σχέση εξαρτημένης εργασίας (αορίστου ή ορισμένου χρόνου), ανεξάρτητα από την προϋπηρεσία τους στο συγκεκριμένο εργοδότη και την ιδιότητα με την οποία εργάζονται (ως εργάτριες ή ως υπάλληλοι). Αυτή η άδεια δεν συνδέεται με την εγκυρότητα της σύμβασης εργασίας, τη σύλληψη του τέκνου από έγγαμη ή άγαμη γυναίκα, την ηλικία, την εθνικότητα, τη θρησκεία.
Με το άρθρο 142 του Ν. 3655/2008 (ΦΕΚ 58/Α’/3-4-2008) «Διοικητική και οργανωτική μεταρρύθμιση του Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης και λοιπές ασφαλιστικές διατάξεις») η εργαζόμενη μητέρα που είναι ασφαλισμένη του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, μετά την άδεια λοχείας και της ισόχρονης προς το μειωμένο ωράριο άδειας δικαιούται να λάβει ειδική άδεια προστασίας μητρότητας 6 μηνών. Την ειδική αυτή άδεια δικαιούνται οι μητέρες οι οποίες είναι ασφαλισμένες στο ΙΚΑ – ΕΤΑΜ και απασχολούνται σε επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις με σχέση εξαρτημένης εργασίας ορισμένου ή αορίστου χρόνου, με πλήρη ή μερική απασχόληση.
Σε περίπτωση απασχόλησης μέχρι και 4 ώρες ημερησίως ή μέχρι 13 ημέρες το μήνα, κατά τη διάρκεια του εξαμήνου, που προηγείται της άδειας κυοφορίας, το καταβαλλόμενο από τον ΟΑΕΔ ποσό ισούται με το μισό του καθοριζόμενου ανωτέρω.
Σε περίπτωση απόκτησης παιδιού με τη διαδικασία της παρένθετης μητρότητας οι αποκτώντες γονείς δικαιούνται τις άδειες που αφορούν τη φροντίδα και ανατροφή του παιδιού ως εάν ήσαν φυσικοί.
Ακόμα, σύμφωνα με το άρθρο 8 του Ν. 1483/84, εργαζόμενος γονέας με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου ή σχέση έμμισθης εντολής και πλήρες ωράριο σε επιχείρηση που απασχολεί τουλάχιστον 50 άτομα προσωπικό μπορεί να ζητήσει τη μείωση κατά μία ώρα του ημερήσιου ωραρίου εργασίας του με ανάλογη μείωση των αποδοχών του, εφ’ όσον έχει παιδί με αναπηρία (πνευματική, ψυχική ή σωματική).
Επίσης στους εργαζόμενους /-ες, που έχουν χηρέψει και στον άγαμο γονέα που έχει την επιμέλεια τους παιδιού, χορηγείται άδεια με αποδοχές 6 εργάσιμων ημερών το χρόνο, πέραν αυτής που δικαιούται από άλλες διατάξεις. Γονέας με 3 παιδιά ή περισσότερα, δικαιούται άδεια 8 εργάσιμων ημερών. Η άδεια αυτή χορηγείται λόγω αυξημένων αναγκών φροντίδας παιδιών ηλικίας μέχρι 12 ετών συμπληρωμένα.
Τέλος, για κάθε παιδί ηλικίας μέχρι 16 ετών που είναι μαθητής (-τρια), οι εργαζόμενοι γονείς δικαιούνται να απουσιάζουν, χωρίς περικοπή των αποδοχών τους και μετά από άδεια του εργοδότη, ορισμένες ώρες ή ολόκληρη την ημέρα από την εργασία τους μέχρι τη συμπλήρωση τεσσάρων (4) εργάσιμων ημερών το ημερολογιακό έτος, προκειμένου να παρακολουθήσουν την σχολική επίδοση του παιδιού.
Τι ισχύει στο Δημόσιο
Στο δημόσιο τομέα χορηγείται άδεια μητρότητας με πλήρεις αποδοχές 2 μήνες πριν και 3 μήνες μετά τον τοκετό. Σε περίπτωση τέκνου πέραν του 3ου, η άδεια μετά τον τοκετό προσαυξάνεται κάθε φορά κατά 2 μήνες. Επίσης, ο χρόνος εργασίας του γονέα υπαλλήλου μειώνεται κατά δύο (2) ώρες ημερησίως εφόσον έχει τέκνα ηλικίας έως δύο 2 ετών και κατά μία (1) ώρα εφόσον έχει τέκνα ηλικίας από 2 έως 4 ετών.
Ο γονέας υπάλληλος δικαιούται 9 μήνες άδεια με αποδοχές για ανατροφή παιδιού, εφόσον δεν κάνει χρήση του μειωμένου ωραρίου (Ν.2683/9-2-1999). Επιπλέον, οι υπάλληλοι έχουν δικαίωμα χορήγησης άδειας άνευ αποδοχών συνολικής διάρκειας έως δύο ετών για την ανατροφή παιδιού ηλικίας έως 6 ετών. Η άδεια αυτή χορηγείται υποχρεωτικά χωρίς τη γνώμη υπηρεσιακού συμβουλίου και χωρίς την ανάγκη επίκλησης και απόδειξης σοβαρών ιδιωτικών λόγων. Η άδεια ανατροφής μπορεί να χορηγείται και τμηματικά. Μετά τη λήξη της ο υπάλληλος επανέρχεται στην θέση που υπηρετούσε. Εκτός αν στο μεταξύ μετακινηθεί ή μετατεθεί σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις.
Για το γονέα που είναι άγαμος ή χήρος ή διαζευγμένος ή έχει αναπηρία 67% και άνω το κατά 1 ώρα μειωμένο ωράριο προσαυξάνονται κατά 6 μήνες.
Συνοπτική κωδικοποίηση των αδειών που διευκολύνουν τη σχέση των εργαζόμενων γονέων με την οικογένεια και τα παιδιά
Συνοπτική κωδικοποίηση των αδειών που διευκολύνουν τη σχέση των εργαζόμενων γονέων με την οικογένεια και τα παιδιά
|
Τύπος άδειας |
Βασικές Προϋποθέσεις |
Μέγιστη διάρκεια |
|
Γονική Άδεια στον ιδιωτικό τομέα (Ν.1483/84) |
-ένα έτος εργασίας -επιχείρηση που απασχολεί τουλάχιστον 100 άτομα -ο άλλος γονέας εργάζεται εκτός σπιτιού -το δεν έχει συμπληρώσει την ηλικία των δυόμισι ετών |
Τέσσερις μήνες για κάθε γονέα, χωρίς αποδοχές αλλά με ασφαλιστική κάλυψη |
|
Άδεια ανατροφής παιδιών στο δημόσιο |
-το παιδί είναι μικρότερο των δύο ετών -όχι ταυτόχρονη χρήση άδειας μειωμένου ωραρίου από τον άλλο γονέα |
Έως ότου να συμπληρώσει το παιδί τα δύο έτη, χωρίς αποδοχές και χωρίς ασφαλιστική κάλυψη |
|
Άδεια μητρότητας (τοκετού και λοχείας) |
-δικαιούχες μόνο οι μητέρες -ανεξάρτητη από διάρκεια προϋπηρεσίας -Ιατρική βεβαίωση εγκυμοσύνης |
-17 βδομάδες στον ιδιωτικό τομέα -δύο μήνες πριν και τρεις μήνες μετά τη γέννα στο δημόσιο. -Τρεις μήνες σε όσους δημόσιους υπαλλήλους υιοθετούν παιδιά |
|
Άδεια γέννας παιδιού για πατέρα |
-γέννηση παιδιού |
-Δύο μέρες στον ιδιωτικό τομέα -Τρείς μέρες για τους εργαζόμενους στον κλάδο του τσιμέντου -πέντε μέρες για τους εργαζόμενους στα ΕΛΤΑ |
|
Μειωμένο ωράριο για ανατροφή παιδιών |
-παιδί έως τεσσάρων ετών |
-Δημόσιο(9μήνες ή 2 ώρες την ημέρα έως το παιδί να γίνει δύο ετών και μία ώρα την ημέρα όταν το παιδί είναι δύο ετών τεσσάρων ετών -Ιδιωτικός τομέας: έως 30 μήνες μετά τη λήξη της άδειας τοκετού Μία ώρα την ημέρα ή δύο ώρες την ημέρα έως το παιδί να γίνει 12 μηνών και μία ώρα για επιπλέον διάστημα έξι μηνών (συνολικά 16 μήνες). |
|
Άδεια απουσίας για παρακολούθηση σχολικής επίδοσης τέκνου |
-παιδί έως 16 ετών και μαθητής/τρια -επιλογή χρήσης της άδειας από ένα μόνο γονέα -παιδί μέχρι 18 ετών σε όσους εργάζονται στις ασφαλιστικές εταιρίες και τη ΔΕΗ |
Μέχρι 4 εργάσιμες ημέρες και για τους δύο γονείς, με αποδοχές. -Μέχρι πέντε μέρες στους γονείς που έχουν δύο παιδιά και εργάζονται στη ΔΕΗ -Μέχρι 7 μέρες για τους Φαρμακοποιούς |
|
Ειδική παροχή προστασίας της μητρότητας |
-Εργαζόμενες μητέρες του ιδιωτικού τομέα -Ασφάλιση στο ΙΚΑ-ΕΤΑΜ -Αμέσως μετά την λήξη της άδειας μητρότητας |
-έξι μήνες με καταβολή επιδόματος από κοινωνική ασφάλιση |
Πηγή: ΙΝΕ – ΓΣΕΕ.
